Memories of liberation

Εικαστική Έκθεση

Με έναυσμα την επέτειο των 200 χρόνων από την απελευθέρωση της πατρίδας μας από τους Τούρκους, που ταυτίζεται χρονικά με τον εγκεισμό μας λόγω covid, προσπάθησα να μετατρέψω σε δημιουργικό χρόνο το σιωπηλό εχθρό της απραξίας, του πανικού και της θλίψης. Το οξύμωρο σχήμα, εγκλεισμός-απελευθέρωση, με οδήγησε στην δημιουργία έργων εμπνεόμενα τόσο από ιστορικά γεγονότα και αντικείμενα της επανάστασης, όπως φορεσιές, όπλα και επιστολές των αγωνιστών όσο και από τις αναπάντεχες αλλαγές που βιώσαμε παγκοσμίως στην κανονικότητα της ζωής μας.

Γελέκι

Πειραματίστηκα με πρώτη ύλη το χαρτί, ένα υλικό αντιθέσεων, ευάλωτο αλλά και σκληρό, εφήμερο και διαχρονικό. Όλα μου τα έργα είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου από χαρτί, κυρίως παλαιά βιβλία-δημοτολόγια του 1940-1950 που ήταν προς ανακύκλωση. Ιδιαίτερης ποιότητας χαρτί, λεπτό και εύθραυστο, που καθρεφτίζει και την τάση της ιστορίας να διαφεύγει εάν δεν καταγράφεται.

Δίπλωσα και ξεδίπλωσα κομμάτια χαρτιού, διαμόρφωσα όγκους, σχήματα, δημιούργησα σχέδια ανάγλυφα ή διάτρητα, ένωσα διαφορετικό είδος χαρτιού και έπλασα επιφάνειες, ώσπου οι απλές χάρτινες επιφάνειες πέρασαν σε σταθερές μορφές που απέδιδαν συμβολισμούς. Σε κάποια έργα έχει χρησιμοποιηθεί σίδερο και καμβάς-γάζα με μίξη και άλλων υλικών, σκόνες και φύλλα χρυσού, ασήμι, όχι λόγω αναγκαιότητας χρήσης τους αλλά γιατί ως υλικά ενσωματώνουν την ουσία και το μήνυμα των έργων.

Πρόθεση των έργων  της έκθεσης είναι η πρόκληση ανάσυρσης των ιστορικών γεγονότων μέσω ενός διαλόγου με τον σημερινό Έλληνα, επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση του με την ιστορία του. Διαδικασία που καλεί τον θεατή να ανατρέξει στα δομικά στοιχεία της ταυτότητάς του, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό σε μια περίοδο ρήξης του πραγματικού χρόνου, λόγω εγκλεισμού μας, με συνέπεια την απώλεια της δυνατότητας του υποκειμένου να ιστορικοποιεί.

Επιπλέον, τα έργα της έκθεσης αποσκοπούν στο να θέσουν ερωτήματα, να ερευνήσουν θέσεις, γιατί μας παρέχεται η ιδανική ευκαιρία για αυτογνωσία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Σήμερα καλούμαστε όλοι μας να ανταπεξέλθουμε τόσο σε εσωτερικές όσο και διεθνείς προκλήσεις, γιατί όπως έχει πει και ο Γ. Σεφέρης «Σ' αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται».

The greek revolution of 1821 constituted a symbol of liberation of the spirit and independence of thought. The works of the exhibition provoke the reconsideration of historical events by redefining the relationship of the modern Greek with his history. They invite the viewer to refer to the structural elements of their identity, which is especially important in a period of rupture of real-time, due to our confinement, which results in the loss of the subject's ability to historicize.

Moreover, the exhibition aims to ask questions and explore positions since it provides us with the ideal opportunity for self-knowledge on an individual as well as a collective level. Today we are all called to meet both domestic and international challenges, and just like as G. Seferis has said

"In our gradually shrinking world, everyone is in need of all the others. We must look for man wherever we can find him."On the occasion of the 200th anniversary of the liberation of our country from the Turks, which coincides in time with our covid infestation, we tried to turn into creative time the silent enemy of inaction, panic and sadness. The oxymoron shape, enclosure-liberation, led us to create works inspired both by historical events and objects of the revolution, such as costumes, weapons and letters of the fighters as well as by the unexpected changes we experienced worldwide in the normality of our lives.

I experimented with paper as raw material, a material of contrasts, vulnerable but also hard, ephemeral and timeless. All my works are made almost entirely of paper, mainly old books- municipal registers of 1940-1950 that were to be recycled. High-quality paper, thin and fragile, mirrors the tendency of history to escape if not recorded.

From the artist Ioanna-Maria Giakoumaki

 Ανυπόταχτη πολιτεία (Ο θώρακας του Κολοκοτρώνη)

-Κ' οι σκοτωμένοι μας δεν έχουν καιρό να πεθάνουν-

Ένας ανεμίζει το κομμένο του πόδι,

άλλος πυροβολεί απ' την πολεμίστρα της πληγής του -

αυτός- του λείπουν και τα χέρια και τα πόδια-

πιάνεται με τα δόντια του απ' τον κρίκο του ήλιου. Παρών.

Γ.Ρίτσος

Ο δικός μου θώρακας, με τα τάματα της χριστιανοσύνης, πλαισιωμένος από το λόγο του Ρίτσου, παίρνει τη θέση του νεκρικού προσωπείου, που χρησιμοποιείτο για τη μετάβαση των λίγων και εκλεκτών, στα νησιά των Μακάρων ή στα Ηλύσια πεδία. Εκείνων που "απέφευγαν" τον θάνατο, όπως οι ήρωες που έπεσαν στη Θήβα, οι ήρωες που έπεσαν στις Θερμοπύλες, οι ήρωες που έπεσαν στα χρόνια της επανάστασης του 1821, οι ήρωες του Πολυτεχνείου. Εκεί, κάτω από τη διακυβέρνηση του Ροδάμανθυ, θα ζούσαν μια μυστηριακή ζωή γιορτάζοντας ένα συμπόσιο που δεν είχε τέλος (Οδ., δ 570-578).

Μνήμες Απελευθέρωσης

Αθηνά Μακρίδου, Κριτικός Τέχνης

Ο τρισδιάστατος και εικαστικά ενεργοποιημένος από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (φως, νερό, αέρα και γη) χώρος της Μονεμβασιάς, φιλοξενεί περήφανα τα ένδοξα και ελπιδοφόρα έργα της καλλιτέχνιδος Ιωάννας-Μαρίας Γιακουμάκη.

Στο πλαίσιο της δράσης, το έργο της φύσης συμπληρώνεται επάξια από την  καλλιτέχνη, σε τόπο όπου οι συμβολικές και ιδεολογικές μορφές των έργων της, αγκαλιάζουν την αισθητική του χώρου, προβάλλοντας κώδικες που παρεμβαίνουν καθοριστικά στις σχέσεις τέχνης και θεατή, αποκαλύπτοντας ιστορικά, την οικουμενικότητα των έργων.

Στις εγκαταστάσεις, installations, αναδύονται δημιουργικές δυνάμεις μέσα από την ίδια την  καλλιτέχνιδα, με τις υπέροχες εικαστικές μορφές που συμπληρώνουν τον φυσικό κόσμο. Επίσης, στην περιγραφή της σύνθεσης, η φωτογραφική ματιά τελειοποιεί τις αναλογίες των εμπλεκόμενων δυνάμεων με χάρη, προβάλλοντας αρμονικά τη μεταξύ τους σχέση.

Η Ιωάννα, προσκαλεί τον θεατή, με την μέθοδο της διαλεκτικής να σχηματίσει ένα δυναμικό σύστημα, στο οποίο η ολότητα είναι σπουδαιότερη των επιμέρους κομματιών της ιστορίας. Το κάλεσμα, μας οδηγεί σε ένα ηρωικό ταξίδι της μνήμης μας, ανάμεσα στον πόνο και την απόγνωση της υποδούλωσης στο παρελθόν και το τώρα και την λυτρωτική απελευθέρωση που οι Ηράκλειες εσωτερικές δυνάμεις μας, μας ωθούν να ξεπεράσουμε τους περιορισμούς, υψώνοντάς μας, στο χώρο των αθανάτων.

Τα έργα ατενίζοντας τη θάλασσα, κάτω από τον καυτό ήλιο, ανεμοδαρμένα στην άγονη και σκληρή γη του τόπου τους, εκφράζουν την αγωνία τους, για την αόρατη βία που κρύβεται στον ίσκιο τους.

Τα εμβληματικά ενδυματολογικά στοιχεία των αγωνιστών της Επανάστασης, όπως το Γελέκι  που φοριόταν πάνω από το άσπρο πουκάμισο, που άφηνε ανοιχτό το στήθος, το Σιγκούνι (αμάνικο γιλέκο) που οι γυναίκες δεν αποχωρίζονταν ποτέ και ο θώρακας του Κολοκοτρώνη με τα αναθήματα (διαχρονική συνήθεια από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας), μοιάζουν να αποτελούν μέρος ενός αιθερικού ενεργειακά σώματος, με μπλοκαρισμένα τσάκρα, στο μέρος της καρδιάς και των πνευμόνων ¨αναχάτα¨ (η ονομασία του στα σανκριστικά), και στο ηλιακό πλέγμα ¨Μανιπούρα¨ που οι δονήσεις τους αγωνιούν για θεραπεία και απελευθέρωση.

Ταυτόχρονα λειτουργούν ως καλλιτεχνικά κουκούλια, τρέφοντας και προστατεύοντας την ελπίδα, των παγκοσμίως εγκλωβισμένων ανθρώπων, από έναν αόρατο κίνδυνο, σε μια ύστατη ευκαιρία ελευθερίας, σε αντιδιαστολή με την ανθρώπινη ζωή που παραμένει ακόμα ένα θαύμα μέσα στην ανείπωτη βία.

Η χρονική ταύτιση ως προς το περιεχόμενο του θέματος, με τα 400 χρόνια σκλαβιάς από τους Οθωμανούς και τα 2 χρόνια του covid, υποδηλώνει τη διαχρονικότητα της αιώνιας απειλής και απόγνωσης, ενός κόσμου που μοιάζει να διαιωνίζεται μακάρια.

Στο αποτύπωμα άλλωστε από το σιδερένιο βόλι, εμφανίζεται δυναμικά, η βουβή απειλή του ιού, που αθόρυβα αναπτύσσει στρατηγικές συντεταγμένης κυριαρχίας και μετάλλαξης, με τη σοφία χρόνων που η ανθρωπότητα περιφρόνησε. Ένα ατελείωτο σχέδιο από τα ίχνη του φόβου που υφάνθηκε ανεξίτηλα στο μοναδικό, μονάκριβο DNA μας.

Με τα κυρίαρχα υλικά που πειραματίστηκε η καλλιτέχνις όπως το χαρτί και το νήμα, συμβολικά αποδίδουν έντεχνα την αδυναμία και την ευάλωτη φύση του ανθρώπινου οργανισμού, που κρύβεται στο ασυνείδητο των εγκλωβισμένων, ενώ τα μεταλλικά στοιχεία των αναθημάτων και το σιδερένιο πλέγμα στο σιγκούνι, ανασύρουν την αέναη ελπίδα για συμπαντική βοήθεια, θεϊκή ευεργεσία και υποσχόμενη γενναιότητα επιβίωσης και απελευθέρωσης.

Η επένδυση των έργων με χρυσό και ασήμι ανταγωνίζονται σε λάμψη, τις ηλιακές ακτίνες που στολίζουν απλόχερα και γενναιόδωρα τον ιστορικό χώρο.

Η Ιωάννα αξιοποιώντας το χρόνο, στον προσωπικό της εγκλωβισμό το διάστημα της πανδημίας, δημιούργησε αλληγορικές ιστορικά μορφές με ευπροσάρμοστα υλικά, ως μια ζεστή αγκαλιά, ανακουφίζοντας τους πονεμένους και ταλαιπωρημένους θώρακες της ζωής μας, μεταφέροντας τη χαρά και την ελπίδα, στην απανταχού επικράτεια του είδους μας.

Με εκτίμηση

Αθηνά Μακρίδου

Σιγκούνι (αμάνικο συνήθως πανωφόρι από μάλλινο ύφασμα, τμήμα τη γυναικείας φορεσιάς).

Κατασκευή από χαρτί, πλεκτές δημιουργίες σε σχήμα κύκλου και σίδερο, υλικά που συμμετέχουν στα πολλαπλά μηνύματα του έργου.

Σηματοδοτεί την πορεία της γυναίκας μέσα στο χρόνο, τις διεκδικήσεις, τις απώλειες, τη γέννηση, τις ελπίδες. Συμβολίζει μεταξύ άλλων, τον γυναικείο λόγο, τόσο ως μητέρας που μέσω του νανουρίσματος φέρνει το παιδί σε επαφή με την μητρική γλώσσα, διατηρώντας στα χρόνια της σκλαβιάς το γλωσσικό της πλούτο, όσο και ως λόγο που ορθώθηκε αναπάντεχα στην διαδρομή της ιστορίας. Η σιδερένια "φούστα" στο κάτω μισό του έργου, φανερώνει τις συνθήκες ζωής των γυναικών, τις ελληνίδες που πουλήθηκαν σκλάβες στα παζάρια της ανατολής.

Όμως το έργο ήθελα να αντανακλά και τα σύγχρονα προβλήματα, ειδικά σήμερα, που η Ευρώπη πλήττεται από την οικονομική κρίση, με τις τεράστιες διεθνείς κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις, τον εγκλεισμό μας λόγω covid, την ανεργία, την ξενοφοβία και τις στρατιές των προσφύγων που ζητούν καταφύγιο στη Δύση, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν πολλαπλές διακρίσεις και προσπαθούν να επανεξετάσουν την ταυτότητά τους και να επανατοποθετηθούν στην σύγχρονη πραγματικότητα.

Μνήμες βίας  έργο σε καμβά και τρισδιάστατα αντικείμενα)

Αντικείμενα βίας αφήνουν το αποτύπωμά τους στο καμβά, όπως η βία του πολέμου αποτυπώνεται ανεξίτηλα στο ανθρώπινο σώμα και το ψυχικό τραύμα ακολουθεί τις επόμενες γενιές.

Μνήμες Απελευθέρωσης

Χάρις Α. Καλλιγά PhD, Αρχιτέκτων

Αλέξανδρος Γ. Καλλιγάς, Αρχιτέκτων

«Μνήμες Απελευθέρωσης», εδώ στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου που είμαστε σήμερα, είναι σαν να λέμε Μνήμες της 23ης Ιουλίου 1821, όταν οι Τούρκοι παρέδωσαν την Μονεμβασία και όλον τον οπλισμό τους στους Έλληνες πολιορκητές. Η πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων αφ' ότου είχε ξεσπάσει η Επανάσταση 4 μήνες πριν. Η πολιορκία ήταν στενή, καλά οργανωμένη: τα Ελληνικά καράβια την είχαν αποκλείσει τελείως από την θάλασσα και ενισχύσεις δεν μπόρεσαν να φτάσουν στους πολιορκημένους ούτε τα τρόφιμα που δεν είχαν φροντίσει να έχουν. Και από την στεριά βέβαια την είχαν αποκλείσει οι καπεταναίοι με τα στρατιωτικά σώματά τους

Όμως οι Έλληνες δεν είχαν συνηθίσει σε τέτοιες μάχες, άρχισαν να χάνουν την αυτοπεποίθησή τους, το ηθικό τους, να γκρινιάζουν και να θέλουν να λύσουν την πολιορκία.

Και τότε έλαμψε η Μονεμβασιώτικη παλικαριά: στην Κάτω Πόλη ήταν βέβαια κλεισμένοι και Έλληνες που μοιράζονταν με τους Τούρκους τις κακουχίες και έβλεπαν πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση για αυτούς. Τρεις νέοι ο Δημήτριος Θεοφιλάκης, ο Θεόδωρος Κορώνης και ο Γεώργιος Λελάκης, βγήκαν από το Πορτέλλο δήθεν να μαζέψουν πεταλίδες για να διασκεδάσουν την πείνα τους και το έσκασαν και πήγαν κολυμπώντας μέχρι την απέναντι ακτή στο στρατόπεδο των Ελλήνων και τους έφεραν το μήνυμα να μην τύχει και λύσουν την πολιορκία γιατί οι Τούρκοι δεν έχουν να φάνε, ελπίδα να σπάσει τον αποκλεισμό κάποιο δικό τους καράβι δεν έχουν πιά και όπου νάναι θα αναγκαστούν να παραδοθούν.

Η παράδοση είχε τεράστια σημασία για την Επανάσταση γιατί αφ΄ενός ανύψωσε πολύ το ηθικό των Ελλήνων, οι οποίοι αφ΄ετέρου απέκτησαν μεγάλες ποσότητες κανονιών και άλλων πολεμοφοδίων. Για καιρό τους ζητούσαν και έστελναν κανόνια σε μέρη όπου τα είχαν επείγουσα ανάγκη. Έχει ξεμείνει ένα μόνο που ήταν επάνω στον Γουλά -ίσως γιατί ήταν όπως τα έλεγαν, «καρφωμένο» αχρηστευμένο δηλαδή σε κάποια παράδοση ίσως την τελευταία για να μην μπορούν οι επόμενοι κάτοχοι να το χρησιμοποιήσουν.

Αν μακρηγορήσαμε λίγο περισσότερο για την παράδοση της Μονεμβασίας και τον εορτασμό της 23ηςΙουλίου 1821 είναι γιατί παρασυρθήκαμε από το περιβάλλον και την ίδια την Έκθεση που δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο χώρο από αυτόν, που αν και χτίστηκε για εκκλησία του Αγ. Νικολάου, δεν καθιερώθηκε ποτέ, απεναντίας λειτούργησε ως οπλοθήκη των Τούρκων.

Τα ενθύμια του Αγώνα βρήκαν την θέση τους στο ιστορικό κτίσμα.

Δεν θα μιλήσουμε για την Έκθεση την ίδια- υπάρχει η πολύ εμπεριστατωμένη ανάλυση της κριτικού κας Αθηνάς Μακρίδου. Θέλαμε μόνο να πούμε πόσο εντύπωση κάνουν, πόσο αναδεικνύονται και πόση λάμψη αποκτούν τα εκθέματα φωτογραφημένα έξω στο φυσικό φως, στο περιβάλλον του Κάστρου, το φυσικό τους περιβάλλον, στα τείχη επάνω, στα σπίτια μπροστά.

Θα αναφερθούμε όμως κλείνοντας, σε μιάν άλλη ανάγνωση του τίτλου της Έκθεσης: την απελευθέρωση από τον αναγκαστικό εγκλεισμό λόγω κορωνοϊού. Η καλλιτέχνις κ. Γιακουμάκη απέδειξε περίτρανα πως ο εγκλεισμός κάθε άλλο παρά εξανάγκαζε σε απραξία αλλά αντίθετα, αν είχες την διάθεση, μπορούσε να δώσει ώθηση στην δημιουργικότητα, και αυτή είναι μία διαχρονική ανάγκη, ο μόνος τρόπος να ξεπερνάει ο άνθρωπος τις δυσκολίες του. Η δημιουργία.

Χάρις Α. Καλλιγά PhD, Αρχιτέκτων

Αλέξανδρος Γ. Καλλιγάς, Αρχιτέκτων

Τα ποιήματα με την τεχνική blackout poetry σε κείμενα του στρατηγού Μακρυγιάννη από τα ΟΡΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΑΜΑΤΑ, δημιουργήθηκαν από την Ακριβή Γρίβα.

Βλέπω την νύχτα

Βλέπω την νύχτα,

το κομμάτι από το φόρεμα,

ότι είναι άσπρον και έχει και βούλες,

λάμπει όλος ο τόπος

καθεμερινώς.

καρδιά μου

καρδιά μου

Δόξασα τον Θεόν,

μόνος μου ήμουν

όμως τώρα

ξακολουθώ τον δρόμο μου

άβυσσος της θαλάσσης

και κάνω το χρέος μου,

εκείνο όπου δύναμαι.

Εσύ, φίλε,

Εσύ, φίλε,

θιαμαίνεσαι πως

δεν μπορείς να το γνωρίζεις,

ποια αρετή,

ποια αγαθότη, και πως εσαρκώθη.

τα μυστήριά σου

τα μυστήριά σου

να μην τους λες

Εγώ, με γνωρίζετε,

ήμουν πολύ ζαλισμένος,

έρχεται ένας και μου λέγει: Τρέξε,

ψυχές με πιάσαν και με τραβούσαν

Τις παρηγόρησα

και γυρίσαμεν.

Να οικειωθώμεν με τον Θεόν

Να οικειωθώμεν με τον Θεόν

είμαστε εις την άλλη ζωή.

Εγώ, χρωστώ να γράψω ότι είδα.

Τι έκανα

Τι έκανα, και εγώ δεν ξέρω

βγαίνει του αφέντη μας γράμμα

και έλεγε

μιαν μεγάλη θήτα και τόνον

ασεβείς και δικιώνεστε

Την άλλη μέρα έβλεπα

όλα τα ίδια.